Аан дойдуну барытын аймаабыт алдьархайдаах сэрии ыар тыынын билбит, сэрииттэн тыыннаах төннөн кэлэн өр сыллар усталарыгар о5ону кэрэ5э угуйбут, дойдулара, нэhилиэктэрэ үүнэ- чэчирии сайда турарын туhугар бэйэлэрин кылааттарын киллэрбит буойун учууталларга хаhыаппыт бастакы нүөмэрин аныыбыт. 
Хатыы орто оскуолатыгар 5 буойун учуутал эдэр ыччаты иитиигэ улэлээн хамнаан ааспыттарын туhунан киэн эйгэ5э билиhиннэрээри «Дьөhөгөй о5ото» музей материалларын булан, бойобуой суолларынан ирдэбил улэни ыытан, уорэнээччилэриттэн ахтыыны ылан, хомуйан- таңан оңордубут. Хас биирдии уорэнээччи буойун учууталлар ааттарын билиэхтээх: Андреев Василий Григорьевич, Анисимов Василий Григорьевич, Дмитриев Андрей Гаврильевич, Мярикянов Николай Гаврильевич, Степанов Гаврил Васильевич- биэс буойун учуутал, саха туйгун дьоно биhиги оскуолабытыгар улэлээн- хамнаан ааспыттарынан биhиги уунэр колуонэ киэн туттабыт!
Кинилэр ааттара уйэлэргэ кэнчээри ыччакка үтүө холобур буоллун!
Дуня Тимофеева, Хаты орто оскуолатын 
7 кылааhын үөрэнээччитэ. 

Буойун учуутал.
Хатың чараң алардаах,
Тиит мас хаймыылаах,
Ыар5а талах ыксалаах,
Мэңэдьэгим кырдалыттан 
Саа саадах тутаннар
Ийэ дойдуларын көмүскүү
 Аттаммыттар эбээт
Биэс хорсун учуутал.
Уоттаах сэрии будул5ан ортотуттан
Эргиллэн кэлбиттэр эбит
Биэс буойун учуутал.
Эдэр ыччаты иитиигэ
Эрийсиhэн үлэлээбит,
Элбэх ыччаты үөрэтэн
Yлэhит бэрдэ оңорбут,
Буойун учуутал дьоммутугар
Уруй, айхал этэбит!
  Васильев Мариван, Хаты орто оскуолатын 7 кылааhын үөрэнээччитэ

Мярикянов Николай Гаврильевич
Мярикянов Николай Гаврильевич 1919 сыллаахха Ылгыдьаакка олохтоох Улахан Хабырылла диэн орто сэниэ ыалга бутэhик о5оннон төрөөбүтэ. 1930 сыллаахха Хатыы оскуолата аhыллыбытыгар үөрэнэ киирэр. 1939 сыл оскуоланы ситиhиилээхтик бүтэрэр. Yөрэххэ дьо5урдаах о5ону төрөппүттэрэ 1940 сыллаахха Ньурба 1 №-дээх орто оскуолатыгар үөрэттэрэ ыыталлар. 1942 сыллааха 10 кылааhы бүтэрээт, оскуола боруогуттан А5а дойду Улуу сэриитигэр ынырыллан барбыта. Троицк куоракка (Челябинскай уобалас) биир ый үөрэнэн баран Ковровка тиийбитэ. Самолет буомбалааhынын, артобстрел анныгар поезд саңа линиятын тутуутугар сылдьыбыта. Онтон Москва аннтыгар 88 стрелковай полк 5 мостовой батальонугар сулууспалаабыта. 1943 с. доруобуйатынан сыыйыллан төннөн кэлбитэ. Дойдутугар тахсан сэрии бүтүөр дылы үлэлээбитэ. Кыайыы кэнниттэн Булуутээ5и педучилищены бутэрэн военрук идэлээх учуутал буолан Улахан Куел, Хатыы оскуолаларыгар улэлээбитэ. 1953-56 сыллаахха үлэлии-үлэлии Дьокуускайдаа5ы пединституту кэтэхтэн үөрэнэн бутэрбитэ. 1957 сыл Хатыы оскуолатыгар директордаабыта. 1960 сылтан үөрэх чааhын сэбиэдэссэйинэн, саха тылын учууталынан улэлээбитэ. «Отличник народного образования ЯАССР» буолбута. 1974 сыллаахха пенсия5а тахсыбыта, 2-3 сыл интернакка, оскуола5а солбугунан улэлээбитэ. 1991 олохтон туораабыта.
«Дьөhөгөй о5ото», Ньурбатаа5ы Норуоттарар до5ордоhууларын музейдарын материалларынан таңан оңоhулунна

Айыл5аттан бэриллибит талааннаах учуутал этэ…
Биhигини Николай Гаврильевич 1964 сыллаахха саха тылыгар уонна литературатыгар уорэппитэ. Ону таhынан1964-1966 уорэх дьылыгар математиканы биэрбитэ. Мин ол сахха 2-с сылбын кылааспар хаалбыт киhи этим. Мэник со5ус о5о буолла5ым буолуо. Ол гынан баран биирдэ да5аны Николай Гаврильевич мөхпүтүн өйдөөбөппүн. О5о5о сымна5ас буолааччы. Кини уруогун бары сөбүлүүрбүт. Математика уруогар эрдэ суоттаан бутэн мэниктээри гыннахпына эбии суот биэрэн суоттатара. Yөрэнэр программабыт таhынан суот биэрэрэ. Сэриигэ сылдьыбытын туhунан а5ыйахта кэпсиир этэ. Уксун сэрии куhа5ан эрэ диэн этэрэ. Баку, Кавказ диэки суол тутуутугар улэлээбитин, ол кэннэ ыалдьан кэлбитин кэпсиирэ. Николай Гаврильевиhы дьиннээх айыл5аттан бэриллибит талааннаах учууталынан аа5абын. 
Тимофеев В. И., экономист, Хатыы оскуолатын 1974 с. выпускнига.

Учууталым барахсан
 Николай Гаврильевич Мярикяновка саха тылыгар уонна математика5а үөрэммитим. Николай Гаврильевич о5о5о наhаа сымна5ас сыhыаннаах учуутал этэ. Арааhа биир да үөрэнээччитэ кинини мөхпутэ диэбэтэ буолуо. Уруогар налыччы ба5айытык кэпсиирэ, математика уруогар бэйэм да мөлтөх буолан өйдөөбөтүм үгүс этэ.
Кини бэртээхэй политинформатор этэ.Ол са5ана Америка Холбоhуктаах штаттарын кытта Советскай Союз сыhыаннара соччото суо5а. Ол буола турар быhыыны- майгыны, бу чугас буола турар курдук итэ5этиилээхтик кэпсиирэ. Соро5ор сэрии буолара буолуо диэн куттаммыт тугэннэрбит бааллара.
 Николай Гаврильевич кэргэнэ Ксенья Федоровна Евсеева олохтоох интернакка воспитателинэн улэлээбитэ. Мин ол са5ана, ийэм өлөн, маңнайгы кылааска үөрэнэрбэр, интернатка олорбутум. Сарсыарда аайы Николай Гаврильевич Ксенья Федоровнаны салааска5а соhон а5алара, киэhэ илдьэрэ. Ксенья Федоровна сатаан хаампат ыарыhах этэ. Николай Гаврильевич о5олуу бүөбэйдээн Ксенья Федоровна таптыыр үлэтигэр үлэлии сылдьыбыта. Арыт миигин дьиэлэригэр илдьэ бараллара. Дьиэлэригэр Николай Гаврильевич Москва5а Кыhыл болуоссакка түспүт хаартыската туох эрэ пластмассовай төгүрүк иhигэр баара. Ону хараххын да5айан көрдөххүнэ, дьиңнээхтик Кыhыл болуоссат иhигэр баар курдук буола түhэр интэриэhинэй хаартыска этэ.Ону сө5өн арааhа ону көрөөрү сайыhан барсабын быhыылаах этэ.
Николай Гаврильевич уруогар, кини тоhо да сымна5аhас майгылаа5ын иhин, оннук айылаах мэниктээн уруогу ыспыппытын өйдөөбөппүн. Наhаалаары гыннахпытына уруучукатынан остуолу охсоро уонна «Чэ, эрэ до5оттоор, истиң эрэ, чуумпуруң»- эрэ диирэ.
Учууталым барахсан туhунан кылгас ахтыыбын оскуолам 80 сылыгар суруйдум.
Васильева Мария Кузьминична . КЭК «Туолбэ» улэhитэ.

Дмитриев Андрей Гаврильевич
Дмитриев Андрей Гаврильевич 1913 сыллаахха Мэнэдьэк нэhилиэгэр төрөөбүт. Малыров Егор Саввичка(1878-1973сс.), нэhилиэккэ саңа олох олохтоноругар актыыбынай кыттыылаа5ар, иитиллибитэ. Ииппит а5ата дьонугар сэргэтигэр дириңник ытыктанар сээркээн сэhэнньит этэ. Кэпсээннэрин ииппит о5отугар Андрей Гаврильевичка иңэрбитэ. Ол курдук Егор Саввич кэпсээннэриттэн төрөөбүт нэhилиэгин төрүччүлэрин суруйан хаалларбыт. 7 кылааhы бутэрэн баран 1932 сыл сайын Хатыы сэттэ кылаастаах оскуолатыгар ремону ыыттарар учууталынан улэлээбит 
Тохсунньу 14 кунугэр 1942 сыл Ар5аа фроңңа барбыт. Кини Москва анныгар сэриилэспит. Сталин бирикээhэ: « Ылбыт сиртэн олох чугуйуман,»- диэн эбит. Кырыктаах кыргыhыы, өлүү, сүтүү, улахан эппиэтинэс- кэннилэригэр дойдубут тэбэр сүрэ5э- Москва куорат. Манна туйгун саха уолун батальоннай разведчик гыналлар. Түүн-күнүс задание5а ыыталлар эбит. Тылы туттахтарына Москва5а 20 хонукка сынньаталлар эбит. 1 май са5ана Расково иhин улахан сүтүктээх кырыктаах кыргыhыы кэнниттэн Водиская диэн умайбыт дэриэбинэ5э кинилэр эстибит роталарын а5албыттар. Мантан 3 км. немец Москва5а барар суола сытара , онон тоhуйар бө5өргөтүүнү онорорбуттар. Андрей Гаврильевиhы отделение командирынан анаабыттар. Межечина диэн улахан дэриэбинэни ылыыга роталарын дьоно биллэ а5ыйаабыттар. Андрей Гаврильевиhы политическай агитатор гыммыттар. Ефрейтор А.Г. Дмитриев хорсунун иhин хас да төгүл командование махталын ылбыта, сэриигэ сылдьан партия чилиэнигэр киирбитэ.. Кини батальон, полка разведчига, снайпер, связной, миномётчик, ардыгар отделение5а командира, фронтовой агитатор, хорсун сэрииhит быhыытынан мэлдьи инники кирбиигэ сылдьара. 2-с степеннээх Отечественнай сэрии орденнаах 1943 сыллаахха дойдутугар төннүбүтэ. 
Андрей Гаврильевич 25 сыл устата учууталлаабыта.Кини үөрэнээччилэринэн буолаллар Дмитриева А. В., Иванова А. М., Усов Е.Е., Ильина Е.П., Еремеева С.И., Петров Н.С., Григорьева Е.Г. уо.д.а. Еремеева С.И. ахтыыта: «Сэрии а5ай кэнниттэн маңнайгы кылааска үөрэнэ киирбиппит. Биhигини фронтовик учуутал Андрей Гаврильевич Дмитриев үөрэппитэ. Билиңңи курдук о5о тэрилтэлэрэ, телевизор, радио, кинигэ, сурунаал диэни билбэтэх, этэргэ дылы, сыhыыттан- хонууттан сылгылаан кыра о5олору үөрэтии оччотоо5уга, бука, ыарахан эбитэ буолуо. Кумаа5ы, харандаас кэмчитин, биир «Буквары» хастыы да буолан уларсыhан аахтарбыт да, син кылааспытын аа5ар, суруйар, суоттуур буолан та5ыстахпыт дии. Онно саамай үөрэрбит, кэтэhэрбит ырыа уруога буолара. Ол ыллаары ыксыырбытыттан буолбатах, бутун дэриэбинэ5э арай биhиги учууталбытыгар эрэ патефон диэн кунду тэрил баара. Ону ырыа уруогар а5алан иhитиннэрэрэ».
 Андрей Гаврильевич 1955-62 сылларга Мэнэдьэк сельскай советын председателинэн улэлээбитэ. 1962-68 сылларга Хатыы уонна Айда учаастактарын управляющайынан улэлээбитэ. «РСФСР тыатын хаhаайыстыбатын туйгуна» знагынан на5араадаламмыта. 
  Сэрии уотуттан чугуйуо , норуоттарын аатын түhэн биэриэ суох буолан аан дархан анда5арын чиэстээхтик толорбут, сэмэй, бастың улэhит, төрөөбүт нэhилиэгин төрүччүлэрин суруйан хаалларбыт үтүө өңөлөөх, кэрэхсэбиллээх сэhэнньит,, киhиэхэ алама5ай сыhыаннаах , дьоhун субэhит киhи быhыытынан дьон хара5ар, өйүгэр- санаатыгар үтүө өйдөбүлү хаалларбыт киhи биhиги биир дойдулаахпыт, буойун- учуутал, Дмитриев Андрей Гаврильевич.
Тимофеева Александра Хаты орто оскуолатын 11 кылааhын үөрэнээччитэ

Хорсун буойун
Ийэ уолун сэриигэ атаарда
Ийэ дойдутун көмүскүү аттанна
Сэриигэ тиийэн өстөө5ү өлөрөн
Кыайыылаах- хотуулаах
  ийэтигэр төннүө.
Сэриигэ тиийэн сэриилэhэ сылдьан
Саха хорсун уола сыппат ыалдьан.
Күн- түүн уоттаах сэрии анныгар
Күн-күбэй ийэтигэр 
  сурук суруйар.
Суруйар дойдугар төннөн,
Дьоллоох оло5у түстүө5үн.
Таптыыр идэтин баhылаан 
Кэнчээри ыччаты
  кэрэ5э уhуйуо5ун.
Командир, сержант уонна рядовой
Командир хаhыытыыр:
«В бой! »
Саха уола атаака5а киирэр
Саалаах- саадахтаах фашиhы кырга...
Афанасьев Василий, Хаты орто оскуолатын  
9 кылааhын үөрэнээччитэ